Rất nhiều người cho mạng là ảo nhưng mình cho mạng chính là đời. Sau mỗi nick đều là một con người, một tính cách, một số phận. Thậm chí mạng còn thật hơn đời vì chúng ta thường thẳng thắn, ít che giấu hơn. “Hãy cho tôi biết bạn viết gì, bạn còm gì, bạn đọc ai, tôi sẽ cho biết bạnlà ai” còn chính xác hơn cả những người sống quanh bạn cả chục năm. Mạng vàđời là hai mặt của cùng một con người. Có rất nhiều người mình quen khá lâu nhưng đến khi cùng vào mạng mới hiểu thêm những khía cạnh sâu kín trong con ngườihọ mà trong sơ giao hàng ngày không phát hiện ra. Ngược lại, có những ngườiquen lâu năm trên mạng, khi gặp nhau mới thấy quý hơn vì hợp lối sống hoặc ngượclại, biết là chỉ có thể “kính nhi viễnchi”. Nhưng hai mặt ấy là của cùng một con người và thực tế là chúng ta phảicám ơn mạng không chỉ cho chúng ta cơ hội kết nối với nhau mà còn cho chúng tacơ hội hiểu nhau thấu đáo hơn. Những người nói rằng nên tránh giao tiếp trên mạngvì dễ gặp phiền toái chỉ như con lạc đà rúc đầu vào cát, vì bạn không thể tránh nổi thực tế. Nhưng giao tiếp trên mạng khác giao tiếp bên ngoài, nên cũng cầncó những nguyên tắc cần tuân theo để có được hiệu quả mong muốn.

Thời gian qua mình chứng kiến nhiều vụ tranh luận hoàn toàn chỉ là về quan điểm trên mạng, mà dẫn đến những căng thẳng không đáng có. Người không quen viết không biết cách bày tỏ quan điểm đã đành, ngay cảvới những người sống bằng nghề viết cũng không tránh khỏi những sai lầm đáng tiếc. Rõ ràng, tranh luận trên mạng khác với tranh luận ngoài đời vì tranh luận ngoàiđời có thể thấy nhau, biết hoàn cảnh của nhau, có thêm những yếu tố khác như cửchỉ, điệu bộ, khung cảnh (trong phòng họp khác trên bàn nhậu…), nhiệm vụ (trênmạng chả ai có nhiệm vụ gì)…; còn tranh luận trên mạng thì chỉ có chữ và chữ. Ngườigiao tiếp có xu hướng tintưởng rằng khi viết ra, thông điệp của mình đã bao hàm một ý nghĩa chính xác màngười nghe có thể hiểu chính xác.

Tuynhiên, thực tế đã chỉ ra rằng, cơ chế giao tiếp là sự hoà trộn của nhiều yếu tố:Yếu tố đầu tiên là ngôn ngữ ,trong đómột bộ phận  quan trọng là ngôn ngữ không lời, bao gồm các điệu bộ, cử chỉ, tư thế. và yếu tố thứ hai là ngữ cảnh (context). Theo E.T Hall, một nhà nghiên cứu về văn hóa, văn hóa giao tiếpgồm 2 loại chính là high context culture (văn hóa ngữ cảnh cao) và low context culture(văn hóa ngữ cảnh thấp). Ấp dụng vào trường hợp này ta có thể gọi giao tiếp ngoàiđời là high context (ngữ cảnh cao) còn trên mạng là low context (ngữ cảnh thấp)[1]. Hai cơ chế giao tiếp này rất khác nhau, ví dụ như theocác nhà nghiên cứu của Mỹ, giao tiếp phi ngôn ngữ (tone of voice, bodylanguage) chiếm đến hơn 90% ý nghĩa trong giao tiếp[2] trong một cuộc trao đổi trực tiếp, nhưng qua mạngthì không thể.  Những người có quen biết hay nghe về nhau ngoài đời có xuhướng đem context ở ngoài vào mạng (ví dụ đưa những thông tin mình biết về ngườinổi tiếng nào đó vào giao tiếp nên mặc nhiên nghĩ những người khác đã hiểuthông điệp ngầm trong trao đổi) mà quên mất những người khác không có những thông tin ấy nên không thể có kết luận như chúng ta.

Nguyên tắc chia sẻ trong ngữ cảnh thấp là cẩntrọng trong từ ngữ vì những người trao đổi không có thông tin gì khác nên có xuhướng áp đặt ý nghĩa thông điệp theo những gì mình đã biết, ví dụ những ngườiđã theo dõi toàn bộ scandal về clip của Hoàng Thùy Linh sẽ có xu hướng cho làchuyện ấy rất nghiêm trọng, còn người chỉ mới biết về nó sẽ cho là chuyện rất bình thường vì ngữ cảnh năm 2007, khi xảy ra sự kiện ấy, rất khác với năm 2015.Và người mới biết cho bên kia là người cổ hủ, còn người đã biết cho người mớibiết là đám không biết gì!

Dựa vào sách vở và những gì mình chứng kiếnthì nguyên tắc giao tiếp trên mạng nên là:

1.Trình bày ngắn gọn, với những từ ngữ đơn giản,dễ hiểu

2. Tránh dùng những tính từ tiêu cực khi nhậnxét về quan điểm hay ý kiến của người khác (VD: có thể nói bạn không thíchtranh/cách biểu đạt của Charlie, không nên nói nó thô thiển/sai trái)

3. Tránh dùng nhiều thuật ngữ (các từ cao siêu,triết học hay làm đối tác nghĩ bạn kiêu ngạo. Mình nên nhớ để bớt dùng tiếngAnh, hihi)

4. Khi còn nghi ngờ phải hỏi lại (VD: sao bạn lạinghĩ tự do ngôn luận của Pháp là sai?)

5. Tách nội dung thành nhiều ý, trình bày từng ýmột để giúp người đọc dễ hiểu hơn

6.Trước khi phản đối ai, nên đọc lại các bài củangười ấy một lần để xem mình có hiểu chính xác ý tác giả không.

7. Hãy phản đối quan điểm chứ đừng phản đối conngười, tuyệt đối tránh xúc phạm cá nhân vì như vậy là bạn tạo cơ hội cho kẻkhác xúc phạm chính bạn.

8. Và cuối cùng, hãy nhớ Internet là phát minhvĩ đại nhất của con người. Nó đã cho những kẻ thấp cổ bé miệng nhất quyền tự dobiểu đạt và kết nối mà hơn 4000 năm lịch sử đấu tranh với biết bao máu và nướcmắt, ngoài đời vẫn chưa có được. Trên mạng mọi người đều bình đẳng, chỉ kẻ ngumới đem chức vụ/nghề nghiệp của mình vào để lòe người khác. Vì vậy, hãy nhớ nằmlòng câu của Voltaire “Tôi có thể không đồngý với bạn nhưng tôi sẽ chiến đấu đến chết để bảo vệ quyền phát ngôn của bạn”.Đừng đi ngược xu thế lịch sử bằng việc tìm cách bịt miệng người khác. Hãy vui vẻkhi tìm được người cùng quan điểm nhưng nếu không thể thuyết phục nhau, hãy rờibỏ laptop và đi làm việc khác.

Hãy nhớ câu chuyện vềhai vợ chồng già khi hỏi bí quyết chung sống lâu dài, hai cụ bảo: “Khi nào tức giận thì đứng lên đi ra ngoài đibộ cho hạ hỏa, hết giận mới quay về thì cả hai đã bình tĩnh và vấn đề sẽ đượcgiải quyết tử tế“. Nhờ vận động thân thể thường xuyên và tránh căng thẳngnên hai cụ chung sống khỏe mạnh đến đầu bạc răng long, hihi!

(Bài đã đăng trên báo Nhịp cầu Thế giới http://nhipcauthegioi.hu/modules.php?name=News&op=viewst&sid=4532)