Triệu chứng của tuổi già là hay nhớ về quá khứ… Khi mình về trường năm 1985, trường chỉ là một bãi đất trống trải, với 1 tòa nhà 5 tầng làm văn phòng và lớp học và 1 tòa nhà 4 tầng làm ký túc xá. Khu vực nhà A, nhà D và VJCC bây giờ là các dãy nhà cấp 4, mái ngói, nền đất làm nhà tập thể cho cán bộ độc thân. Mỗi cán bộ được một phòng chừng 12m2, 1 cái thềm gạch rộng chừng 0.5m, nhà vệ sinh và nhà tắm dùng chung cả trường. Đầu mỗi dãy nhà có 1 vòi nước công cộng, tất cả giặt giũ, rửa ráy ở đấy. Chính vì vậy, không chuyện nhà ai bí mật được, ra vòi nước là biết hết ai ăn gì, mặc gì, chồng ai chăm, ai lười… Bên kia cổng trường, chỗ Viện… là một cái ao lớn. Mỗi lần mưa to, nước ao tràn vào, ngập hết cả trường, cán bộ giáo viên và học sinh đều bình đẳng lội nước. Khổ nhất là các dãy hộ độc thân, thềm thấp nên nước tràn vào nhà. Mình còn nhớ năm ấy vợ thầy Liên mới sinh con nhỏ thì nhà ngập hết. Thầy để vợ con ngồi trên giường kê cao lên, lội nước đẩy một cái chậu vào để vợ con rửa ráy. Mình nhìn mà phục lác mắt!

Nhà đã thế thì văn phòng và lớp cũng không hơn gì! Cửa sổ, cửa lớn thông thống, bàn ghế xộc xệch. Buổi sáng lên lớp tiết 1, chưa kịp ăn sáng leo lên tầng 5 mờ cả mắt… Bảng đen bạc phếch, viết phấn bụi mù… Còn nhớ đầu những năm 90 đi học dự án thấy thầy viết bút dạ trên bảng formica, nhìn như ước mơ vậy. Năm 1998 lần đầu qua Mỹ, thấy GS chỉ cầm điều khiển nháy nháy, chữ trên bảng tự nhiên chạy, có cả hình vẽ, tranh ảnh… cứ ngó nghiêng không biết máy chiếu phim đặt ở đâu mà ngượng không dám hỏi. Đến khi biết có projector treo trên đầu, giá 2-3000 USD/chiếc, nghĩ mình đến già cũng không có được! Bây giờ ngồi văn phòng máy lạnh, rèm cửa Đài loan, đi thang máy, dạy bằng laptop, projector, nghĩ lại nhiều khi vẫn thấy như mơ!

Nhưng về sau mình mới hiểu, văn minh vật chất là thứ dễ đạt được, chỉ cần có tiền mà ngày nay các ngân hàng sẵn sàng cho vay mà. Tại những quốc gia sáng chế ra những thiết bị ấy, dân chúng có thì giờ để làm quen với cách sử dụng nhưng dân chúng những quốc gia đi thẳng từ nhà lá lên cao ốc sẽ gặp nhiều shock trong giai đoạn đầu! Dân gian đã nói, “y phục xứng kỳ đức”, hàng hóa càng đắt, công nghệ càng cao đòi hỏi người dùng cũng phải có trình độ tương xứng. Điển hình là việc sử dụng thang máy ở FTU.

Trước kia phải leo 5 tầng nhà, ai cũng ước ao có thang máy nhưng bây giờ thang máy trở thành quá phiền toái. Với tòa nhà 12 tầng, không thể nói đến việc đi bộ. Có điều thay vì giúp nâng cao hiệu quả công việc cho cả thầy và trò, thang máy lại trở thành lý do gây phản cảm, ảnh hưởng đến môi trường giáo dục!

Trước hết, do không có thang máy riêng cho chuyển hàng/cán bộ, sinh viên nên tất cả dồn vào 4 thang máy nhỏ, chỉ chuyển được 10 người/ lần. Vì vậy vào các giờ cao điểm như 7h-9h30-12h30-15h-17h30-18h-20h30… hàng người chờ thang máy dường như vô tận. Đã thế, không rõ do không hiểu biết hay sốt ruột SV cứ ấn hết các nút Lên/Xuống khi gọi thang máy nên tầng nào cũng phải dừng. Cảnh chờ đợi làm nhiều bạn bộc lộ những cách ứng xử khó có thể chấp nhận. Thông thường bảo vệ ở tầng 1 thường phải đứng ra dàn xếp để SV xếp hàng, không chen lấn. Bảo vệ cũng thường yêu cầu SV để cán bộ, giáo viên vào trước. Cá nhân mình thường từ chối ân huệ ấy nếu không vội lắm, vì cảm thấy áy náy với sinh viên. Nhưng nhiều cảnh quả là không thể chấp nhận, như mấy ví dụ sau:

1. Có lần mình và 1 cô giáo dạy Anh văn đang xếp hàng chờ thang máy bên này thì nghe bên kia bảo vệ yêu cầu SV nhường cho 1 GV đi trước. Mình nghe rõ 1 bạn đứng cuối hàng nói: “GV thì mặc mẹ GV chứ, đợi lâu lắm rồi”! Mình ngượng chín cà người, may mà GV kia đã vào thang máy nên chắc không nghe thấy! Dù có chờ lâu cũng chỉ 5-10 p, không đáng để mất kiềm chế đến vậy.
2. Một buổi tối mình cũng xếp hàng để lên tầng 7 dạy Cao học. Thang máy tới nhưng chỉ vừa đủ đến bạn đứng trước mình. Nhưng chắc quá tải nên chuông reo và thàng máy không lên được. Có 1 bạn nam và 1 bạn nữ đứng sát cửa nhưng cuối cùng thì bạn nữ phải bước ra, còn bạn nam không hề nhúc nhích. Nghĩ mà ngao ngán quá đi mất!

Những chuyện khó chịu lặt vặt như ấn nút gọi thang bừa bãi, dù không đi, vào thang đứng quá sát cửa để thang không đóng được, đùa nghịch ầm ầm trong thang… thì quá phổ biến. Đến nỗi Hội SV thời gian qua đã phải tổ chức Tọa đàm về Văn minh học đường, trong đó nhấn mạnh đến văn minh thang máy. Tuy nhiên, quy định của Hội SV còn quá sơ sài, mình xin bổ sung 1 số điểm sau:

1. Chú ý học cách sử dụng thang, ấn nút lên/xuống đúng nhu cầu của mình. Ấn lung tung sẽ làm mất thì giờ của người khác trong khi thời gian là tiền bạc! Đã từng có bạn giải thích với mình là thang đang ở tầng 6, em muốn đi xuống tầng 1 nhưng em đang ở tầng 10 thì em phải ấn nút Lên! Bó tay luôn!
2. Cần tôn trọng việc xếp hàng khi vào thang. Nên xếp thành hai hàng hai bên như bây giờ để người trong thang ra ở giữa. Đặc biệt phải đợi người trong thang ra hết mới được vào, chứ không nên chen vào ngay khi thang dừng. Quá nhiều trường hợp các sinh viên, đặc biệt là nam (không rõ tại sao) chen vào kể cả khi thang chỉ có 1 mình mình, chắn mất lối ra. Cửa thang nhỏ, câu chuyện “Hai con dê qua cầu” ai cũng được học rồi mà!
3. Vào thang cần đứng sát vào vách để giành chỗ cho người vào sau. Tuyệt đối tránh đứng sát cửa vì nguy hiểm khi thang dừng đột ngột. Đặc biệt, chỉ cần quai túi hay vạt áo che mắt thần là thang không chạy được. Chỉ đơn giản có vậy mà rất hiếm người hiểu, vì các bạn ấy muốn tranh chỗ sát cửa, ra vào cho dễ!
4. Nhìn chung khi vào thang nên cố gắng giữ khỏang cách với người bên cạnh và nên nhìn lên trên, vì thang chật, đứng sát nhau lại nhìn vào mặt nhau sẽ gây phản cảm, thậm chí rắc rối cho các bạn nữ khi gặp người không đứng đắn!
5. Người nào đứng sát bảng điều khiển nên nhanh tay ấn nút Đóng/Mở để mọi người ra vào cho dễ. Quá nhiều trường hợp các bạn tranh đứng đó rồi cứ đứng ngây ra, để mọi người phải chen lấn để ấn nút, rất phiền toái.
6. Khi thang chuẩn bị đóng, đừng cố chen vào rồi bị cửa kẹp, kêu oai oái. Tốt hơn cả nên nhanh tay ấn nút gọi thang bên ngoài, thang sẽ tự mở ra. Người bên trong có thể giúp bằng cách ấn nút mở cửa.
7. Nhìn chung văn hóa các nước đều ưu tiên phụ nữ, người lớn tuổi, người mang nặng… vào thang trước. Chút việc nhỏ ấy có thể đóng vai trò rất lớn trong việc giúp bạn xây dựng hình ảnh.
8. Do thang máy nhỏ, SV lại đông nên dễ bị quá tải.Vì vậy thỉnh thoảng cũng có sự cố như thang tụt hay trôi quá nhanh 1 lúc nào đó. Tuy nhiên, thang bằng sắt rất vững chắc, khó có sự cố cho người bên trong được. Đừng quá sợ hãi, hay coi đó như một dịp để thử cảm giác mạnh miễn phí! Đây cũng là một dịp để các bạn nam thể hiện “bản lĩnh đàn ông”, (nếu có nó).
9. Điều cuối cùng đã được mình nhắc đến trong entry “Chủ đề khó nói”. Thang máy có không gian hẹp, không thông thoáng lắm nên khi đi thang máy cần chú ý để cơ thể không có mùi khó chịu. Hôm nay mình đi thang với 1 GV Australia và bà ấy đã công nhận là trong thang smelly quá. Mùa hè sắp tới rồi, hãy chăm tắm rửa, thay quần áo, đánh răng thường xuyên nhé!

Như mình đã kể sơ qua trong phần đầu, FTU nói riêng và VN nói chung đã từng có những thời kỳ rất thiếu thốn vật chất. Có trường lớp như bây giờ, có thang máy là một tiến bộ lớn so với thời trước. Nhưng để tiến bộ ấy thành may mắn, tất cả chúng ta phải học cách ứng xử đúng đắn với nó. Đây cũng là dịp để SV thực tập trước khi gia nhập môi trường kinh doanh còn nhiều thiết bị phức tạp hơn. Chúc thang máy của nhà A không còn là ác mộng cho SV và GV. Chúc chúng ta luôn ứng xử văn minh – lịch thiệp để FTU thành môi trường giáo dục đúng nghĩa!

Cảnh chờ thang ở UEH. Xem ra nỗi đau khổ này không phải của riêng ai!